De woede bij boeren zit diep
Arbeidsdruk verlegt zich van fysiek naar mentaal
Door arbeidsdruk geen versleten rug, maar wel een burn-out
Tekst: Alice Booij
Publcatie: Veeteelt, juli 2019
Met meer koeien en minder arbeidsuren is automatisering en mechanisatie op het moderne melkveebedrijf niet meer weg te denken. Het zorgt er echter ook voor dat het streven om gezond oud te worden zich verplaatst van lichamelijk naar geestelijke aandacht. ‘Wees je bewust van je veiligheid en gezondheid, je hebt maar één leven.’
Eigenlijk stelt iedereen zich op een goed moment de vraag: hoe word ik met mijn werk zo gezond mogelijk oud? Ook melkveehouders. Het antwoord zal -even generaliserend- per generatie verschillen, zo signaleert Marlies Kamps, arbeids- en organisatiedeskundige bij Stigas en zelf ook boerendochter. ‘De meeste zorgen hebben we dan over de midden categorie veehouders, die rond de 40-60 jaar zijn. Zij hebben alles wat ze doen in het teken van het bedrijf gezet en zijn vergeten aan zichzelf te denken. Ze laten zich bovendien moeilijk hierop aanspreken omdat die zingeving van hun werk in hun basishouding zit.’ Bovendien zeggen ze: ‘het overkomt mij niet. Ze leren het pas wanneer ze het ervaren hebben, als de arbeidsdruk te groot is.’
Fysieke en mentale druk
Het is de categorie veehouders die doorgebouwd hebben wat de generatie voor hen heeft opgezet, generaliseert Kamps. Specialisatie, schaalvergroting en ook toenemende financieringsdruk en automatisering kenmerken de ontwikkeling van hun bedrijf. ‘Ze zijn een soort tussen groep als het om hun lichamelijke en geestelijke belasting gaat. Ze hebben te maken met fysieke slijtage door overbelasting door het harde werken, maar ook met een toename van mentale druk door meer regels, meer maatschappelijke druk en meer digitalisering.’ Het levert een disbalans op tussen werk en privé. ‘Ook omdat de vrouwen van deze melkveehouders niet meer vanzelfsprekend op het bedrijf meewerken.’ Agrarisch ondernemerscoach Dik Veefkind van AgroCoach herkent de ondernemers die met ‘volledige overgave’ in het bedrijf opgaan. ‘Naast een generatiekenmerk is het vooral een persoonlijke voorkeur waardoor ondernemers zo opgaan in hun werk. Je ziet het ook bij jongere generaties.’
Opvangen in boerenstand
Is die arbeidsdruk voor de generaties ‘opa’s’ dan anders? Toch wel, geeft Kamps aan. Deze melkveehouders – geboren net na de oorlog, boerden in de naoorlogse opbouw. ‘Ze moesten Nederland en de wereld voeden en dat heeft geresulteerd in eigenlijk hele goed tijden’, vat de Stigas specialist samen. ‘Het was ook logisch dat ze in het bedrijf stapten en het was ook vanzelfsprekend dat hun vrouw boerin werd.’ De hele boerenstand was een begrip en daar halen deze melkveehouder ook hun ‘buffer’ en ruimte voor herstel uit. ‘Want hard werken was het zeker, fysiek was het zwaar en ze maakten lange dagen, maar die generatie maakt ook ruimte voor herstel.’ De melkveehouders uit deze categorie werken soms zelfs nog wel mee op het bedrijf, maar verdienen wel bescherming, geeft Kamps aan. ‘Maak afspraken met ze over wanneer en hoeveel ze werken en pas op met vee en machines. Hun reactievermogen is minder, terwijl ze denken dat ze met hun ervaring alle werkzaamheden nog wel aankunnen.’
Bewust kiezen voor ondernemen
Een van de meest gestelde vragen over de arbeid over generaties heen is: wordt er vandaag de dag door de jongere generatie nog net zo hard gewerkt als de generaties hiervoor? Ja, zeggen eigenlijk alle specialisten. ‘Jongeren werken net zo hard, ze hebben echt ook een grote inzet in het werk, maar ze stellen wel randvoorwaarden’, signaleert Veefkind. ‘Ze zien dat vrienden een 40-urige werkweek maken, met een prima salaris thuiskomen en tijd hebben voor gezin en vakantie. Zij willen dat in toenemende mate ook.’ De sleutel om verwachtingen rondom het arbeidsplaatje te managen luidt: communiceren. ‘Boeren zijn werkers, geen praters. Toch is praten de basis om problemen te voorkomen.’
Bedrijfsopvolgers
Voor de jonge bedrijfsopvolgers is het boeren geen ‘way of life’, of een soort stilzwijgende verplichting om het familiebedrijf door te zetten. Zij kiezen heel bewust voor het ondernemen in de melkveehouderij, geeft Kamps aan. ‘Ze hebben er over nagedacht, ook over de financiering en hoe ze het bedrijf willen runnen.’ Ze stappen in het bedrijf omdat ze het zelf willen. ‘Vaak zijn ze hoger opgeleid, hebben meer rondgekeken in de wereld en strategisch nagedacht. Ze doen dingen die ze leuk vinden.’ Daarbij hoort ook een partner met een eigen leven en een eigen sociaal netwerk. ‘Ze zijn gewend om met technologie te werken zonder zich af te vragen of het wel klopt en hoe het tot stand komt.’
Anders ondernemen
De overmaat aan informatie, de mentale druk door toenemende regels en negatieve maatschappelijke beeldvorming zijn voor de jonge veehouders echter ook risicofactoren en vergroten de arbeidsdruk. ‘Het vraagt een andere manier van ondernemen’, signaleert Veefkind. ‘Als opvolger wil je koeien melken en trekker rijden, maar vraag jezelf ook af of je de grote technische- en financiële gegevensstroom kunt handelen.’
Alhoewel ze meer sporten, goede gesprekken voeren en elkaar meer feedback geven, liggen burn-out en overspannenheid op de loer, geeft Kamps aan die toevoegt dat het begint met stress klachten. ‘Gezonde stress is niet erg, maar langdurige stress veroorzaakt processen in je lijf die niet gezond zijn. Denk aan humeur wisselingen, lichamelijk klachten, karakterveranderingen. Het uit zich in te weinig aandacht voor privé, en ook de relatie komt onder druk te staan.’ Het zijn verschijnselen die ook bij de middengroep melkveehouders, tussen 40 en 60 jaar voorkomt, de groep die van hun werk hun leven hebben gemaakt. Kamps adviseert ze tijd te maken voor elkaar. ‘Voor de relatie, en ook voor het gezin, sociale contacten en activiteiten buiten het bedrijf waar je energie van krijgt. ‘Wees je bewust van je veiligheid en gezondheid, je hebt maar één leven.’
Meer weten hoe je met arbeidsdruk en stress om kunt gaan? Voorkomen van of begeleiding bij burn-outklachten? Neem dan direct contact op met AgroCoach Dik Veefkind. Mail naar: info@agrocoach.nl of bel met 06-53583325
Je kunt hier door op de link te klikken ook een stresstest of burn-outtest doen.
Dik Veefkind, AgroCoach
Agrarische Mediation Ik zie regelmatig conflicten, ruzies of moeite met de onderlinge communicatie op agrarische gezinsbedrijven. Dit heeft altijd nare gevolgen voor ondernemers en hun gezinnen. Bij agrarische mediation werk je -onder mijn leiding- zelf mee om de problemen bespreekbaar te maken en op te lossen. Heb je een conflict of ruzie op je bedrijf? Agrarische mediation helpt jullie om met elkaar in gesprek te gaan en het op te lossen! Agrarische Coaching Ook het coachen van agrarische ondernemers is mijn vak. Een topsporter heeft een coach. Ondernemen is ook topsport, zeker in de huidige agrarische sector. Ik help agrarische ondernemers om inzicht, overzicht en uitzicht te krijgen. Dit kan bijvoorbeeld gaan over financiele zaken of de bedrijfsoverdracht. Maar ik coach ook ondernemers met een burn-out of voer een goed vertrouwelijk gesprek. Op deze site kun je verschillende tests doen om te bekijken of jouw situatie geschikt is voor mediation of coaching.
Related posts
