Burn-out bij boeren: ernstige bedreiging voortbestaan agrarisch bedrijf.
Tekst: Dik Veefkind – AgroCoach | Burn-out bij boeren
Gepubliceerd in MELKVEEBEDRIJF MAGAZINE, september 2016.
Vanaf zijn vroege jeugd heeft Hans op het ouderlijk bedrijf gewerkt. Niets was hem te veel. Een paar jaar na de bedrijfsovername kregen hij en zijn vrouw Tineke de gelegenheid om een nieuwe boerderij te bouwen in de nabijgelegen polder. Een buitenkans. Het was een periode van hard werken en lange dagen maken. Altijd konden mensen bij Hans terecht. Voor een praatje, advies of hulp. Dit ging heel lang goed, tot een paar maanden geleden.
Als ik hem ontmoet zie ik een lusteloze, uitgebluste en magere man. Hij zit aan de eettafel en na een paar inleidende woorden zegt hij: Ik kan niet meer… ik ben moe, zo moe… Gedurende het gesprek wordt duidelijk dat Hans al een aantal jaren veel te veel van zichzelf gevraagd heeft. Lichamelijk en geestelijk. De energie is op, de lust en de lol in zijn leven zijn weg. Hans is burn out.
De laatste jaren neemt het aantal mensen met burn out toe. Er wordt geschat dat van de Nederlandse beroepsbevolking ca. 1 miljoen mensen last heeft van een burn out. Ook onder de agrariërs. We zien een toenemend aantal burn-out bij boeren. Het probleem is dat deze klachten vaak te laat opgemerkt, genegeerd of onderschat worden.
Wat is burn out?
Burn out betekent letterlijk opgebrand. Iemand met een burn out heeft geen balans meer tussen energie opdoen die nodig is om het dagelijks werk te kunnen verrichten (door voldoende rust en ontspanning bijvoorbeeld), en het gebruiken van energie. Er is sprake van een chronische onbalans in de energiehuishouding. Hierdoor ontstaat een verstoring tussen datgene wat je aankunt (draagkracht) en datgene wat je te doen hebt (draaglast).
Oorzaken
Er zijn veel oorzaken aan te wijzen die kunnen leiden tot een burn out. In de meeste gevallen is het een combinatie van factoren die leiden tot uitval:
Overbelasting. Bij burn-out is er sprake van een langere periode van overbelasting. Deze overbelasting bouwt zich vaak langzaam op waardoor het gevaar aanwezig is dat men dit niet als zodanig herkent.
Geen gezonde grenzen. Langdurige overbelasting kan voortkomen uit het gebrek aan het aangeven van goede persoonlijke grenzen, waardoor mensen vaak in situaties terecht komen die ze helemaal niet willen of aankunnen. Een voorbeeld van een gebrekkige persoonlijke grens is geen “nee” durven zeggen als iemand iets van je vraagt.
Hoge verwachtingen. Burn-out kan ook ontstaan door te hoge, niet reële verwachtingen van jezelf of je omgeving te hebben, waardoor veel zaken of relaties op teleurstellingen uitlopen. Vaak zie je dat mensen nog harder gaan werken om toch aan hun eigen verwachtingspatroon te kunnen voldoen.
Gebrek aan steun of hulp. In veel gevallen is er gewoonweg teveel werk of ligt de werkdruk te hoog voor één persoon. Veel mensen overzien daardoor niet meer waar hun prioriteiten liggen en “verzuipen” in het werk. Maar ook het ontbreken van mentale steun van bijvoorbeeld een partner of andere familie kan er aan bijdragen dat mensen in een burn-out terechtkomen.
Slechte balans tussen werk en privé. Door (een combinatie van) de hierboven genoemde punten ontstaat vaak een onbalans tussen inspanning en ontspanning. Te weinig rust en ontspanning werken een burn-out in de hand.
Psychische druk. Er zijn ondernemers die een hoge psychische druk (geestelijke of mentale belasting) ervaren. Dit kan voortkomen uit zorgen om het bedrijf door bijvoorbeeld toenemende regelgeving of financiële zorgen. Een langdurige hoge psychische druk kan burn-out in de hand werken.
Relationele druk. Als er in een relatie (huwelijk, gezin of familie) langdurige spanningen voorkomen is de kans aanwezig dat men in een burn-out terecht komt groot.
Veel voorkomende klachten
Klachten die gepaard kunnen gaan met burn-out zijn (extreme) vermoeidheid, gevoel van uitputting, piekeren, overbezorgd zijn, depressieve gevoelens, concentratieverlies, opzien tegen het werk, slapeloosheid, opzien tegen persoonlijke contacten, pijn in de spieren, nek of rug, hoofdpijn, verhoogde prikkelbaarheid, geen ontspanning meer kunnen vinden, klachten over maag en darmen. Geen zaken waar jezelf of je omgeving vrolijk van wordt.
Vaak zien de mensen die dicht bij een persoon met burn-out staan dat deze klachten al langer gaande zijn of erger worden. Het toegeven dat er iets aan de hand is, lijkt voor veel ondernemers nog een grote stap. Mensen hebben vaak een gevoel van falen, en voelen zich niet zelden tekortschieten als ze erkennen een burn-out te hebben.
Gevolgen
De gevolgen van burn-out bij boeren zijn verstrekkend. Als je als agrarisch ondernemer (gedeeltelijk) wegvalt loop je tegen langdurige praktische, financiële en emotionele problemen aan. De continuïteit van je bedrijf komt in gevaar. Het herstelproces uit een burn-out kan makkelijk enige jaren duren.
Vaak zijn ondernemers geneigd om weer te snel te veel werk te willen verrichten, maar dat lost de kern van de problemen niet op. Het gevolg is dat mensen niet echt herstellen, en de schade op lange termijn alleen maar groter wordt.
Oplossingen en tips
Hoe moet het dan wel? Het spreekwoord zegt terecht dat voorkomen altijd beter is dan genezen. Dat houdt onder andere in dat je goed naar je lichaam moet luisteren, en kritisch met je tijd moet omgaan. Is elke klus echt zo belangrijk (prioriteiten)?Is het echt nodig om elke dag tot tien uur of later in de avond door te gaan (werkbelasting)? Als je antwoord daarop ja is, weet je dat je potentieel gevaar loopt en is het tijd om aan verandering te werken.
Herstel van een burn-out begint met het erkennen en bespreken van de problemen en de bereidheid om er aan te werken. Alleen dan is herstel mogelijk.
Schakel daarom hulp in: raadpleeg de huisarts en neem eventueel een coach in de arm die je in het herstelproces kan begeleiden.
Herstel gaat via het terugwinnen van je energiebalans naar verandering in gedachtepatronen (over jezelf, je omgeving en je werk) en mondt uit in een structurele gedragsverandering (gezonde grenzen, structuur in je leven / het bedrijf, balans werkprivé etc.)
Vermoed je in een burn-out te zitten, dan hierbij een paar tips:
Niet doen:
– Klachten negeren
– Harder gaan werken
– Ongezond eten; niet eten
– Drukke omgeving opzoeken
– Stresssituaties
Wel doen:
– Praat er over (partner of vertrouwenspersoon)
– Schakel hulp in (huisarts, boerenhulp, coach)
– Zoek ontspanning, ga sporten, hobby’s
– Neem afstand
– Grenzen stellen
Je kunt ook een test doen om vast te stellen of je burn-out hebt.
Doe direct de Burn-Out test!
Als coach voor agrarische ondernemers begeleid ik regelmatig burn-out bij boeren. Ik merk bij hen dat het een hele opluchting kan zijn om de klachten te erkennen en er mee aan de slag te gaan, net als bij Hans aan het begin van dit artikel. Er zijn ondernemers die aangeven wel hulp te willen, maar zich schamen of tegen de kosten opzien. Dat is heel begrijpelijk. Vraag jezelf af wat het je gaat kosten en wat de gevolgen op langere termijn zijn voor jezelf, je privé situatie en je bedrijf, als je geen hulp in zou schakelen en niet goed zou genezen.
Agrarische Mediation
Ik zie regelmatig conflicten, ruzies of moeite met de onderlinge communicatie op agrarische gezinsbedrijven. Dit heeft altijd nare gevolgen voor ondernemers en hun gezinnen. Bij agrarische mediation werk je -onder mijn leiding- zelf mee om de problemen bespreekbaar te maken en op te lossen. Heb je een conflict of ruzie op je bedrijf? Agrarische mediation helpt jullie om met elkaar in gesprek te gaan en het op te lossen!
Agrarische Coaching
Ook het coachen van agrarische ondernemers is mijn vak. Een topsporter heeft een coach. Ondernemen is ook topsport, zeker in de huidige agrarische sector. Ik help agrarische ondernemers om inzicht, overzicht en uitzicht te krijgen. Dit kan bijvoorbeeld gaan over financiele zaken of de bedrijfsoverdracht. Maar ik coach ook ondernemers met een burn-out of voer een goed vertrouwelijk gesprek. Op deze site kun je verschillende tests doen om te bekijken of jouw situatie geschikt is voor mediation of coaching.