Omgaan met veranderende omstandigheden
Samenwerken is elkaar vertrouwen
Interview met agrarisch coach Dik Veefkind van Agrocoach
Tekst: Annemarie Gerbrandy
Publicatie: Agraaf, Veldpost, Stal en Akker februari 2022
Op het boerenerf lopen privé en bedrijf vaak door elkaar. Een goede communicatie is daarbij van belang: binnen het eigen bedrijf, maar zeker ook naar buiten toe. Annemarie Gerbrandy legde zes vraagstukken over communicatie voor aan agrocoach Dik Veefkind. „Plan wekelijks een werkoverleg en bespreek wat goed gaat en wat beter kan.”
Het grootste deel van intermenselijk contact gaat over communicatie, zegt Dik Veefkind. Het probleem is dat we in relaties nog wel eens vergeten te communiceren, weet de agrocoach uit de dagelijkse praktijk. Dat heeft verschillende oorzaken: ondernemers zijn vaak geen praters, velen zijn dat ook niet gewend, en er wordt vaak uitgegaan van aannames. „Dan loop je tegen misverstanden aan en dat geeft frustraties. Een goede communicatie is de sleutel tot een succesvolle dialoog, of dat nu op het boerenerf of met de maatschappij is.”
In de serie Familie en maatschappij draait het in de kern om artikelen die boerenfamilies inzicht en tips geven over deze zaken: samenwerking en communicatie op het boerenerf, bedrijfsopvolging en bedrijfsoverdracht, emoties en geestelijke gezondheid, communicatie en verbinding met de maatschappij, verbreding en het ontplooien van andersoortige initiatieven en een juiste verhouding tussen boerenwerk en sociale leven. Waar liggen de kansen? Wat zijn de uitdagingen? En hoe kan daar het beste mee worden omgegaan? „Boeren zijn harde werkers, die geneigd zijn 24/7 bezig te zijn met hun bedrijf”, zegt Veefkind. „Maar de meeste boeren zijn ook bereid mee te veren met de veranderingen die op hun erven af komen.”
Samenwerken is elkaar vertrouwen
Als je ervoor kiest om samen te werken, kies je ervoor met elkaar te communiceren, stelt Veefkind. Die twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en dat zie je in de praktijk nog wel eens fout gaan, zegt hij. „Samenwerken is elkaar vertrouwen. Als je de ander niet vertrouwt, kun je beter stoppen. Vertrouwen kun je opbouwen door te communiceren en daardoor elkaar te leren kennen: wat beweegt de ander en wat wil hij of zij wel of niet.”
Hij ziet onderweg dat een zoon of dochter de maatschap in wordt ‘geduwd’, omdat de accountant dat een goed moment vindt. Maar tegelijk wordt er niet gekeken of beide vennoten bij elkaar passen. Een ander struikelblok kan de manier van werken zijn. Bijvoorbeeld verschil van mening over netheid of volgorde. Maak goede afspraken en laat de taken en verantwoordelijkheden bij de verantwoordelijke persoon, adviseert Veefkind. „Plan wekelijks een werkoverleg en bespreek daarin wat goed gaat en wat beter kan. Daarin kan nog wel een professionaliseringslag worden gemaakt, vooral in de melkveehouderij.
Bedrijfsopvolging en bedrijfsoverdracht
Het proces van bedrijfsovername begint idealiter al vijf tot acht jaar voordat de handtekening bij de notaris wordt gezet. Het gaat allang niet meer om de overdracht alleen, maar vooral ook om wat de opvolger en overdrager met het bedrijf willen en van elkaar verwachten, zegt Veefkind. Daarbij gaat het om vragen als: waar staan we precies, wat past bij ons bedrijf en onze omgeving, en waar wil de opvolger naartoe (visie en investeringen). „Belangrijk is om helder te krijgen welke stappen de komende periode worden gezet en wat de mogelijkheden en onmogelijkheden zijn.”
Maar ook andere aspecten zijn van belang, zoals wensen van broers en zussen, en de rol van de ouders na de bedrijfsovername. Een open communicatie is daarbij cruciaal. „Soms ketst bedrijfsovername af door gebrek aan perspectief, om financiële redenen of door een verschil in toekomstvisie. Maar ook een verstoorde verstandsverhouding of gebrek aan communicatie kunnen hiervan een oorzaak zijn. Dan zijn er alleen maar verliezers.”
Emoties en geestelijke gezondheid op het boerenerf
Dik Veefkind begeleidt steeds meer ondernemers met stress- en burnout-klachten. Geestelijke belasting en spanningen nemen toe door financiële onzekerheid, druk vanuit de maatschappij en een onbetrouwbare overheid, zegt hij. „Boeren zijn gewend heel hard te werken. Maar ze zorgen vaak wat minder goed voor zichzelf. De balans tussen inspanning en ontspanning is wel eens zoek.”
Hij ziet de laatste jaren een sterke stijging van het aantal boeren met stressklachten. Dat heeft vooral te maken met de sterk veranderende wereld. Daarbij lijkt het alsof de belangen van de ondernemer steeds verder achtergesteld raken ten opzichte van zaken als natuur en milieu. Ook de invloed van sociale media speelt daarbij een rol. Een ondernemer heeft over het algemeen een sterke gamma-mentaliteit en denkt: ik los mijn problemen zelf wel op, zegt Veefkind. Als tip geeft hij de boeren mee om te ‘investeren in de geestelijke gezondheid’. „Houd je bovenkamer opgeruimd, zoek naar voldoende uitlaatkleppen en deel je gedachten en gevoelens met vrienden, ook buiten de sector. Harder gaan werken lost niets op. Het is net als bij een trekker: als je die niet onderhoudt, gaat die kapot.”
Communicatie en verbinding met maatschappij
Boeren zoeken meer en meer de verbinding met de maatschappij, vooral boeren die dicht bij het stedelijk gebied wonen. De omzet van directe verkoop van producten vanaf het boerenerf is de laatste (corona)jaren met 300 procent gestegen. Burgers weten de boerenerven te vinden, zegt Veefkind. „Boeren beseffen dat ze achter de dampalen vandaan moeten komen en moeten laten zien wat ze doen, wat hun passie is. Veel burgers zijn daarin geïnteresseerd.”
Volgens de agrocoach maakt de boer een belangrijk onderdeel uit van de maatschappij: hij beheert het landschap (beleving) en is verantwoordelijk voor een hoogwaardige voedselproductie. „De wisselwerking tussen boer en burger wordt intensiever. Ik geloof dat wanneer je als gezinsbedrijf wilt overleven, je serieus moet overwegen de verbinding met de burger te zoeken. Dat kun je als bedreiging zien, maar ook als kans. Ik denk dat een groot deel van de ondernemers in staat is die slag te maken. Transparantie is belangrijk.”
Verbreding en andere initiatieven
Als een ondernemer ervoor kiest verbreding op te pakken, hoe kan hij dat dan het beste aanpakken? Je moet je als ondernemer eerst afvragen welke verbredingsactiviteit het beste past bij jouw persoonlijkheid, vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling én bij je bedrijf, zegt Veefkind. „Als je niet van pottenkijkers houdt, moet je geen minicamping beginnen.”
Volgens hem is een ontwikkeling gaande van bedrijven die optimaal voor de standaard bedrijfsvoering gaan (de puntjes op de i zetten), eventueel in combinatie met schaalvergroting. Daarnaast is er een deel dat kiest voor verbreding, soms ook uit noodzaak. Verbreding kent ook valkuilen, waarschuwt de agrocoach. „Steeds meer mensen starten boerderijverkoop. Dat lijkt leuk. Maar als je je doelgroep niet kent en je je PR niet op orde hebt, komen de klanten niet en wordt er geen omzet gedraaid. Bij zorgboerderijen zie je soms ondernemers vastlopen in de regelgeving rond budgettering.” Veefkind tipt daarom: ga in gesprek met ondernemers die de weg van verbreding al hebben bewandeld.
Verhouding boerenwerk en sociaal leven
De jongere generatie agrarisch ondernemers wil, meer dan hun ouders, ook buiten het boerenerf een sociaal leven opbouwen. Ze hebben vrienden met een 36-urige werkweek en een leaseauto van de zaak, en ze willen niet altijd meer 70 tot 80 uur per week werken. Automatisering is daarbij een goede mogelijkheid, denkt Veefkind. Jongeren zijn vaker hoogopgeleid, ze zijn geschoold in ondernemerschap, marketing en automatisering, en kijken met die blik naar de bedrijfsvoering. Er is een verandering merkbaar bij de jongere generatie om zichzelf te ontlasten door het bedrijf verder te automatiseren en zichzelf meer vrijheid te gunnen. „Dat roept nog wel eens blokkades op bij de oudere generatie. Maar veel ouders zien ook wel dat dat een goede stap kan zijn.”
Randvoorwaarde is wel dat ouders het vertrouwen houden dat de opvolger het bedrijf succesvol kan voortzetten in de toekomst, zo stelt de agrocoach. Daar worden strategische keuzes op gemaakt. „De bedrijfsomvang neemt toe. Het is logisch dat je naar manieren kijkt om het werk eenvoudiger te organiseren. Automatisering gaat daar een cruciale rol in spelen.”
Dik Veefkind is agrarisch coach, mediator en trainer en begeleidt agrarisch ondernemers en erfbetreders. Heb je naar aanleiding van dit artikel vragen of behoefte aan een goed gesprek? Neem dan contact met Dik op. Mail naar: info@agrocoach.nl of bel rechtstreeks: 06-53583325.
Het originele artikel samenwerken is elkaar vertrouwen lees je hier
Related posts
